Park Poétik — Participatieve kunstzomer stimuleert ontmoeting
Tekst / Veerle Weeck / augustus 2024
Tijdens de zomer strooit Park Poétik drie maanden lang gratis kunst en cultuur in de straten van Vorst en Sint-Gillis (Brussel). Met verrassingen, interventies en evenementen creëert de organisatie verwondering in de straten, op pleinen, in parken en wijken.
“We zoeken bijna dagelijks het publiek op, daar waar het zich bevindt: in de publieke ruimte. Via poëtische interventies willen we van de stad een ontmoetingsplek maken, net zoals een park dat is”, aldus algemeen coördinator Benoit De Wael.
Het ontstaan van Park Poétik
Benoit: “Park Poétik is de metamorfose van het zeer succesvol festivalweekend SuperVlieg/SuperMouche, dat sinds 2013 elke zomer plaatsvond en zo’n 25.000 bezoekers naar het park van Vorst lokte. Maar door die grootte werden we ook steeds meer slachtoffer van ons eigen succes. Zo bleven steeds meer partners weg, omdat ze vonden dat we het ook zonder hen goed deden, terwijl wij dat mede-eigenaarschap net zeer belangrijk vonden. We stelden ons na de editie in 2019 dan ook de vraag of dit nog wel de juiste weg was. En toen brak corona uit.”
“Maar bijzondere tijden vragen bijzondere antwoorden. Een vijftal weken later hebben we Park Poétik bedacht. De meer dan 100 activiteiten die normaal op een weekend plaatsvonden, zouden we nu spreiden over de hele zomer van 2020. We organiseerden daarbij twee edities lang alles radicaal onder de noemer ‘verrassing’. Door te werken via onaangekondigde activiteiten op uiteenlopende locaties, konden er nooit samenscholingen ontstaan. We bleven bovendien gespaard van alle administratieve regels waarmee de cultuursector in covid-tijden rekening moest houden.”
“De nieuwe aanpak creëerde ook financiële ademruimte, omdat logistieke kosten zoals tenten, toiletten, nadarhekken … ineens wegvielen. Doordat elke activiteit een verrassing was, verlaagde ook de organisatorische en communicatieve druk. Was er een artiest ziek, dan boekten we die twee weken later. Regende het, dan begonnen we iets later. En we hoefden de activiteiten vooraf niet vast te betonneren in geoliede communicatiecampagnes.”
Contact
Publicatie
Ontdek het verhaal en de werkwijze van Park Poétik in de publicatie Story Poétik.
In de bijhorende toolbox vind je enkele handige instrumenten om inclusiever te gaan werken. Met daarbij kant-en-klare fiches of methodieken die je onmiddellijk kan invullen of uitknippen.
Benoit De Wael vertelt je ook
tijdens OP/HEF, op 10 oktober 2024,
hoe je samen een netwerk
kan uitbouwen.
Bekijk het programma
Hoe Park Poétik evolueerde
Benoit: “Naast de verrassingen, zijn er ook straatinterventies bijgekomen, waarbij we bijvoorbeeld vijf woensdagnamiddagen aanwezig zijn op een bepaalde locatie. Zo kunnen we meer in de diepte gaan werken en die ontmoeting tussen mensen echt stimuleren. Dat is namelijk de essentie van wat wij doen: via interventies ontmoeting en dialoog in de stad tot stand brengen. Maar er zijn intussen ook onze Fiestas: evenementen die we aankondigen via onze website, sociale media en panelen in de straat. Om mensen hier naartoe te krijgen, dienen de andere trajecten. Dankzij die gedifferentieerde aanpak, bereiken we echt een mix aan mensen.”
“Wij zijn overtuigd dat iedereen recht heeft op cultuur en zetten hard in op de democratisering van cultuur. Maar ondervinden ook dat je, om dat te bereiken, de formats van hoe je cultuur brengt, moet veranderen. Als je verwacht dat het publiek naar jou komt, kan je geen breed en divers publiek aanspreken. Door het publiek op te zoeken waar het zich bevindt, nemen we vele drempels weg. We kunnen een superdiverse groep aanspreken en betrekken; ook mensen die in kwetsbare situaties leven.”
Park Poétik, een participatieve kunstenzomer
Benoit: “Park Poétik is een verhaal van velen, voor velen, door velen. Wat we in de straten doen, is het resultaat van een participatief traject dat vooraf heeft plaatsgevonden. Zo starten we elk jaar in oktober-november, met een evaluatie van de voorgaande editie. Vervolgens gaat een netwerk van Dreamcatchers, bestaande uit artiesten, verenigingen, vrijwilligers en partners, samen dromen en de nieuwe editie creëren. Waarna een tiental werkgroepen verschillende concepten uitwerken. Zij werken onafhankelijk van elkaar en krijgen een mandaat en budget om de kunstenzomer vorm te geven.”
“Elke deelwerking legt eigen accenten, en heeft een andere dynamiek. De samenstelling van de werkgroep, focus of werkmethode verschilt. Maar het Park Poétik-manifest, waarvan elke ‘poétikizen-ne’ de kernwaarden en doelstellingen onderschrijft, en het gemeenschappelijk thema waarrond dat jaar gewerkt wordt, vormt voor iedereen de rode draad.”
“Centraal in wat Park Poétik doet, staat niet zozeer het artistieke op zich, maar bovenal de uitwisseling die ontstaat vanuit de confrontatie tussen kunstenaars en publiek. We zijn ervan overtuigd dat via kunst en cultuur er misschien een gesprek op gang komt, dat het iets kan losweken op een andere manier.”
De rol van Team Poétik
Benoit: “Onze rol vanuit Team Poétik is eerder die van facilitator. We brengen mensen samen, zonder dat wij bedenken hoe alles moet gebeuren. We geven het festival eigenlijk uit handen. Zij die het willen doen, mogen het doen. In plaats van een piramidemodel hebben wij een Atomiummodel. We vertrekken niet van één idee dat naar beneden toe moet werken. Meerdere dingen maken samen het project.”
“Om tijdens Park Poétik te komen tot verschillende soorten ontmoetingen, hanteren we ook verschillende participatiestrategieën. We baseren ons hiervoor op het participatiecontinuüm dat door Demos werd ontwikkeld. Daarbij heeft elke strategie een andere benadering van hoe je publiek kan betrekken; van louter toevallig tot doelbewust, van inspraakgevend tot cocreërend en ruimte makend.”
De rol van partners
Benoit: “We zijn geen pure partnerorganisatie. Voor ons behoort iedereen tot de kern van dit verhaal. We willen niet alleen vanuit partners denken, maar willen de macht graag herverdelen. We proberen dan ook om daar intersectioneel denken bij te betrekken. We willen naar rollen gaan in plaats van enkel te denken vanuit geoormerkte statuten, posities of structuren. Zo zijn artiesten bij ons bijvoorbeeld welkom om mee te denken, net zoals een partnerorganisatie of inwoner dat doet. Want een artiest is bijvoorbeeld ook een papa of buurtbewoner, en kan vanuit dat oogpunt naar een initiatief kijken. Dat werkt zeer verfrissend.”
Een geslaagde werking
Benoit: “Stel jezelf in eerste instantie de vraag: Wie wil je bereiken, op welke manier en waarom? En werk waardegedreven. Ons manifest, vertaald in tien talen, verwoordt heel duidelijk waarvoor we staan.”
“Vraag je ook af: Waar willen mensen samen aan werken? Wat leeft in de straten? Maak hierbij niet de fout om anderen te zeggen wat ze moeten doen, maar laat het van onderuit komen. In dit geval: van artiesten, vrijwilligers, organisaties en buurtbewoners. En zorg ervoor dat jouw systeem openstaat voor een diverse en wisselende groep mensen, zodat elke nieuwe deelnemer steeds een plek kan vinden binnen het geheel.”
“Hou daarnaast ook rekening met het ecosysteem van een bepaalde locatie of buurt. Heb aandacht voor de gevoeligheden die er heersen. En geef ook ruimte aan het experiment. Drie jaar geleden zouden mensen wellicht gezegd hebben: ‘We snappen niks van Park Poétik. We zijn nooit op de hoogte van wat gaat gebeuren.’ Er was veel verwarring. Maar dankzij ons radicale experiment zijn we tot een aanpak en concept gekomen dat heel goed werkt. Geef jezelf ook de tijd om tot dat punt te komen.”
“En bovenal, wees als coördinator eerlijk en transparant, ook over subsidies. Durf op zakelijk vlak kleur te bekennen en cijfers te delen. Transparantie is nodig om iedereen mee te krijgen, en aan boord te houden.”
Samenwerken is geven en nemen
Benoit: “Dat je in een samenwerking onder meer een goede balans moet vinden tussen geven en nemen. Een culturele partner die nooit in de openbare ruimte werkt, zal het heel interessant vinden om via Park Poétik dat pad te verkennen. Maar een andere partner, die bijvoorbeeld ook buurtfeesten organiseert, zou eerder in een concurrentiële modus kunnen gaan denken. Daarom is inzetten op de wisselwerking belangrijk. Gaat die gelijkaardige partner een activiteit organiseren, dan gaan we die helpen. Hij mag de lead nemen en het verhaal claimen, terwijl wij als ondersteunende partner fungeren. Zijn wij eerder de trekkende partner, dan gebeurt het omgekeerde.”
“Moraal van het verhaal? Niet alles moet naar je eigen organisatie gaan. Gun elkaar iets, zodat je samen blijft groeien. Competitiedrang tussen gelijkaardige organisaties moet je te allen tijde vermijden.”
