“Laat oude patronen los en bekijk alles stap per stap”
Niemand gaat de klimaatcrisis in zijn eentje oplossen. Ook Charlotte Hopmans niet. Maar samen is veel mogelijk. Vanuit die insteek werkt Charlotte samen met bedrijven en organisaties die hun toekomst duurzaam willen aanpakken. Dat gaat niet altijd even vlot.
Charlotte: “Maar als één olifant heel langzaam een andere richting oploopt, heeft elke stap veel impact. En daar doe ik het voor.”
Tekst / Veerle Weeck
Als je Charlotte een bril zou opzetten, heeft die twee verschillende glazen: een duurzaamheids- en een sociaal glas. Al is wat ze doet niet in een zin te vatten. Bedrijven en organisaties naar een duurzamere versie van zichzelf begeleiden, thema’s als intersectionaliteit en feminisme op een positieve manier belichten via de Bloom-nieuwsbrief, een festival rond kunst en klimaat modereren …”
Charlotte: “Mijn activisme is sinds 9 jaar ook mijn werk. De hele samenleving onder een duurzaam en sociaal rechtvaardig dekentje leggen. Dat is mijn ultieme droom.“
Welke bijdrage kan kunst leveren om de klimaatverandering te keren? Op die vraag zochten Charlotte en Elsa Van Dam een antwoord voor Kunstloc Brabant, een kennis- en uitvoeringsorganisatie uit Tilburg (NL) die zo veel mogelijk Brabanders met kunst en cultuur in contact wil brengen. Ze leidde onder meer tot boeiende gesprekken over de rol van de kunstenaar.
Kiezen voor duurzame kunst
Charlotte: “Concreet ging dit bijvoorbeeld over het feit of je eisen kan stellen aan kunstenaars. Kan je een subsidie laten afhangen van de materialen die iemand gebruikt, van het plan van wat er met die materialen gebeurt nadat het kunstwerk is gemaakt? Een vrijheidsstemmetje in mijn hoofd zegt nee. Maar we staan wereldwijd voor zo’n groot probleem, dat ik toch ja zeg. Vanuit de instelling: Je vermoordt geen puppy voor een kunstwerk. Vervuil er ook de samenleving niet mee.“
Charlotte zou het fijn vinden als elke andere organisatie, inwoner en overheid de automatische reflex zou hebben: Is wat ik doe wel goed voor onze planeet?
“Als je mensen vraagt hoe de wereld er zou uitzien als we niets doen aan de klimaatverandering, hebben ze daar een concreet beeld bij, dat ze niet willen: bosbranden, overstromingen, een stijgende zeespiegel. Maar het is best moeilijk om na te denken over het tegenovergestelde: Hoe zou de wereld eruitzien als we de duurzaamheidsoplossingen omarmen en gaan voor een positieve invloed op het klimaat? Hoe verandert dat ons werk en onze visie? Misschien moeten we dan met andere mensen werken? En hoe ziet dat er dan uit?”
Geef verbeelding een podium
In het vinden van antwoorden op deze moeilijke vragen, ziet Charlotte een rol voor kunstenaars weggelegd.
“Kunstenaars zijn heel goed in verbeelding. Ze kunnen mensen dingen laten denken en voelen waar ze eerder niet bij stilstonden. Hun creatieve geest kan een meerwaarde zijn in het vinden van oplossingen om ons leven te verduurzamen. Samen met een klimaatactivist- of wetenschapper kunnen zij voor de samenleving verbeelden hoe die duurzame wereld er kan uitzien. En tegelijk kunnen ze wellicht ook wat leren over de verduurzaming van hun eigen werk. Dat is heel powerful vind ik.”
Ze denkt hierbij bijvoorbeeld aan het Youtopia-project van tekenaar Anabella Meijer.
Charlotte: “Anabella laat mensen in groepsverband nadenken over hun ideale land, hun Youtopia. Het team komt met de ideeën en zij maakt op het einde van de sessie een poster met hun ideale samenleving erop. Dat blijkt vaak een duurzame wereld te zijn, wat mooi is. Maar tegelijkertijd merkt ze ook dat er na haar passage weinig actie volgt om hier zelf iets aan te doen. Het is interessant om na te denken over wat organisaties nodig hebben om wel in beweging te komen.”
Wat het Waterbear Network van Ellen Windemuth doet, vindt Charlotte om die reden bijzonder.
“Op dit gratis platform staan alle films en documentaires in het teken van duurzaamheid, rechtvaardigheid en gelijkheid. Wat er zo goed aan is, is dat je – na het kijken – meteen tot actie kan overgaan. Je kan er een petitie ondertekenen, doneren aan een goed doel … Zo heb je meteen het gevoel dat je iets positiefs kan bijdragen. Die manier van werken vind ik heel inspirerend.”
Charlotte ontmoeten? Schrijf je in voor OP/HEF
“Haal expertise in huis. Een duurzaamheidsconsulent kan jouw organisatie doorlichten, een plan opstellen en bekijken wat realistisch is om mee te starten.”
Stap voor stap vooruit
Zelf heeft Charlotte een gouden raad voor wie het duurzaamheidsthema centraal op de tafel wil leggen.
“Haal expertise in huis. Een duurzaamheidsconsulent kan jouw organisatie doorlichten, een plan opstellen en bekijken wat realistisch is om mee te starten. Weet wel. Er zullen zaken zijn die je moet veranderen, waar je in eerste instantie veel weerstand bij voelt. Daarom: probeer zo open minded mogelijk in het proces te stappen. Get comfortable with the uncomfortable. En bekijk alles stap per stap.”
“Een fout die je kan maken, is dat je alles in één keer wil doen. Dat gaat niet. Al is dat natuurlijk beter dan helemaal niks doen. Vasthouden aan oude systemen en patronen is ook geen goed idee. Net als het in stand houden van beschadigende processen, omdat je eraan gewend bent. Duurzaamheid vraagt bovendien om een speciale focus en budget. Het is niet iets dat je er zomaar bijneemt. Maak er tijd en financiën voor vrij. Zo kan je ook echt verandering brengen.”
Charlotte blikt tevreden terug op het traject dat ze samen met Kunstloc doorliep.
“Ze gaan met ons advies aan de slag en kijken kritisch naar hun eigen manier van werken. Is er een alternatief voor de wegwerpkoffiecups? Kunnen we ons programma verduurzamen? Eten we nog vlees tijdens de lunch? Stappen we over naar een andere energieleverancier? Is het nodig om die expo te laten reizen? Kunnen we iemand aanwerven die zich enkel bezighoudt met duurzaamheid? … Door hun geleerde lessen te delen, willen ze ook andere organisaties inspireren om op een duurzamere manier verder te gaan. Dat vind ik heel waardevol.”
Verbonden met de natuur
Charlotte gelooft in de kracht van verbinding.
Charlotte: “Wil je de natuur omarmen in je organisatie, dan is het goed om samen te werken met natuurorganisaties. Het is wel belangrijk dat een samenwerking een win-win is voor beide partijen. Waarbij je vertrekt vanuit de idee: Wat kunnen wij betekenen voor deze organisatie en wat kunnen zij betekenen voor ons. Je moet er niet instappen met het idee: Wij hebben dit nodig. Sta vooral open voor elkaar, voor nieuwigheden en andere perspectieven.”
“En daarnaast: trek zelf naar buiten. Organiseer je wekelijkse teammeeting in de natuur. Neem je pauze in het groen. Of spreek de boswachter aan om samen een wandeling te maken in het gebied rondom jouw organisatie. Wie zich verbonden voelt met de natuur is over het algemeen gelukkiger, gezonder en ervaart minder stress. Dat komt ook je werk ten goede.”
Charlotte raadt ook aan om letterlijk te investeren in natuur.
“Ik denk bijvoorbeeld aan het jaarlijkse kerstpakket dat je misschien aan jouw personeel schenkt. Geef werknemers de optie om, in plaats van dat klassieke kaas- en wijnpakket, een boom te planten. En maak er samen een teamdag van waarop je samen een bos plant. Zo betrek je jouw organisatie bij de creatie van nieuwe natuur en heb je een toekomstig bos neergezet voor een volgende generatie.”