COMEET smeedt al 15 jaar culturele verbanden in Meetjesland
Hoe geef je vorm aan het lokale en bovenlokale culturele veld? Hoe stimuleer je tot het maken en beleven van cultuur? En wat voor rol speel je dan? Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden rond cultuur konden in het najaar van 2019 een aanvraag indienen bij de Vlaamse overheid. Voor werkingssubsidies voor een regierol. Een rol die COMEET al langer vormgeeft.
Tekst / Jiska Agten
‘Het zal altijd spannend blijven’
Met 15 jaar op de teller is COMEET een van de oudste regionale samenwerkingen van het land. “In de tien jaar dat ik hier ben, is er altijd wel iets dat de dingen op zijn kop zet”, vat coördinator Rebecca Van Rechem het pionierswerk samen. En hoewel de toekomst er even uitdagend uitziet, zet het nieuwe decreet alles in een ander perspectief: “Intergemeentelijke samenwerking is eindelijk een beetje normaal aan het worden, we vallen niet langer tussen de soep en de patatten.”
COMEET, een pionier
COMEET, de regionale culturele samenwerking van het Meetjesland is gestart begin 2005 als een culturele projectvereniging. Ondertussen heeft de organisatie er 15 jaar opzitten waarvan Rebecca er tien meemaakte als coördinator: “Info sprokkelen, afspreken met collega’s om te kijken wat we gemeenschappelijk zouden aanpakken: alles moesten we die eerste jaren zelf doen. Die pioniersfunctie: daar is veel energie in gekropen en dat is energie die je niet in je inhoudelijke output kan investeren.” Tegelijk ziet ze ook de voordelen van zelf de weg te zoeken: “Omdat we in een soort tussenruimte bewogen, was er ook veel ruimte om zelf dingen te doen, om flexibel op situaties in te spelen, om snel te schakelen.”
“Maar toch, de nieuwe samenwerkingen die nu starten, worden op beleidsmatig vlak goed ondersteund door een decreet dat op hun maat geschreven is. Ze krijgen ook ondersteuning van OP/TIL: er is een netwerk.”
Ziet de toekomst van intergemeentelijk samenwerken er rooskleurig uit?
Rebecca: “Het zal altijd spannend blijven (lacht). Maar ik voel wel dat het nieuwe decreet een groot verschil maakt: we zijn nu echt zichtbaar geworden. Het steunpunt heeft echt al veel werk verzet: als sector worden we sterker door de ondersteuning en het netwerk dat nu gevormd wordt. Daar ben ik zeer positief over. Ik denk dat we nu veel sneller gaan evolueren dan de voorbije tien jaar, nu kunnen we grote stappen vooruit zetten.”
“Intergemeentelijke samenwerking is eindelijk een beetje normaal aan het worden. Die erkenning vind ik wel belangrijk. De veranderingen zullen op ons af blijven komen en het zal altijd veeleisend zijn. Maar liever dat dan het niemandsland waarin we vroeger zaten. Intergemeentelijk samenwerken betekent verschillende belangen, opinies en verwachtingen voor een stuk kanaliseren en samenbrengen. Daar een soort gemene deler in zoeken, dat zal altijd de uitdaging blijven.”
Meer over het Meetjesland?
Lees ook het interview met COMEET, CC Evergem en Cultuurdienst Zelzate, voor De Zaak Cultuur. We stelden hen de vraag: Heb je evenveel ‘groeikansen in cultuur’, in een dorp als in de stad?
De Meetjeslander is een ‘goestingdoener’: niet te veel blabla, we doen wat we leuk vinden en beginnen er gewoon aan.
“Intergemeentelijk samenwerken betekent verschillende belangen, opinies en verwachtingen voor een stuk kanaliseren en samenbrengen. Daar een soort gemene deler in zoeken, dat zal altijd de uitdaging blijven.”
Rebecca Van Rechem
Vertrouwdheid & nabijheid
Ligt daarin de kracht van intergemeentelijke samenwerking?
Rebecca: “Ja, maar er is veel meer. Vertrouwdheid en nabijheid zijn belangrijk. Er wordt nu vaak gezegd dat de regio de geschikte schaal is voor heel wat projecten. Je merkt dat soms ook wel op netwerkmomenten: het is verrijkend om mensen uit heel Vlaanderen te ontmoeten. Maar op regionaal niveau is die vertrouwdheid een stuk groter, het gaat een stuk dieper. Dat is de voedingsbodem voor intergemeentelijke samenwerking. We hebben in de aanloop naar ons beleidsplan een kortlopend traject gedaan rond de meerwaarde van bovenlokaal samenwerken. Daaruit bleek dat die continuïteit ook erg belangrijk is: het gevoel dat er een ruimte is waarin mensen bewegen die we kennen, die we vertrouwen om mee samen te werken.”
“Nog een belangrijk aspect, vooral voor de lokale besturen, is efficiëntiewinst: door samen te werken, middelen samen te leggen, je bereik te vergroten. De update van de honderden erfgoedborden in de regio is daar een goed voorbeeld van: hiervoor werken we samen met Toerisme Meetjesland en de vele erfgoedvrijwilligers. Ook bij de ondersteuning voor de historische archieven, merken de partners dat samenwerken zoveel efficiënter is.”
Is de samenwerking tussen de partners veranderd in de loop der jaren?
Rebecca: “De kern is al vele jaren dezelfde en dat zal ook zo blijven: cultuurcentra, bibliothecarissen, de programmatoren, erfgoedverenigingen, cultuurraden, schepenen van cultuur. Een belangrijk begin is dat het ook op persoonlijk niveau moet klikken en dat kan je maar bereiken door mensen geregeld met elkaar in contact te brengen. Daarom proberen we bij COMEET heel laagdrempelig en toegankelijk te zijn. In precoronatijden mocht je dat letterlijk nemen: iedereen kan bij ons binnenvallen op ‘den bureau’. Die is niet zo groot, maar we werken er wel met 9 mensen (7,5 VTE). Ik verbaas mij daar altijd over, voor een projectvereniging hebben wij behoorlijk veel personeel en toch blijft er zoveel te doen en hebben wij allemaal zoveel werk. (lacht)”
“Naast die kern betrekken we bij bepaalde projecten nieuwe partners. Doordat we al wat historiek opgebouwd hebben, heb je dat netwerk op den duur wel wat meer in je vingers en weet je wie je moet bellen voor bepaalde dingen. Het is mooi om te zien dat nieuwe partners along the way ook in andere projecten opduiken. Het reuzenproject is zo’n mooi verhaal, als uitloper van de Vlaamse Prijs Lokaal Cultuurbeleid die we in 2016 kregen. Ik verbaasde mij daar zelf ook wat over: we hebben al zo lang een erfgoedcelwerking en toch hadden we nog nooit specifiek samengewerkt met de reuzenverenigingen. Dan merk je dat dat in je eigen hoofd zit: doordat we ze meer associëren met kermissen en carnaval was dat erfgoedaspect een beetje ondergesneeuwd.”
Doordat er zoveel eerder kleine spelers zijn, is het cultuurlandschap heel versnipperd.
Neuzen in dezelfde richting
Het Meetjesland is een regio met veel kleine spelers: is dat bepalend?
Rebecca: “Ja, zeker wel. Ik stel me dikwijls de vraag of het makkelijker is als je één grote centrumstad in de regio hebt. Maar ik weet het niet zeker. Soms wens ik dat er bij ons in de regio wat meer echt professionele spelers waren, grotere vzw’s of clubs of musea of verenigingen die op zichzelf staan en een eigen bovenlokale werking met structurele middelen ontwikkelen. Dan zouden wij meer onze regierol op de achtergrond kunnen opnemen en kan de trekkersrol vaker en over meerdere spelers verdeeld worden. Doordat er zoveel eerder kleine spelers zijn, is het cultuurlandschap heel versnipperd. Wil je de neuzen in dezelfde richting krijgen, dan moet je daar zelf vrij veel in investeren. Als je een paar grote organisaties hebt die mee aan de kar trekken, gaat het denk ik net iets sneller en makkelijker. Waarmee ik niet wil zeggen dat er in het Meetjesland niks gebeurt op cultureel vlak, integendeel. Want dat is soms ook net het fijne aan zo’n regio: iedereen doet meer zijn zin.”
“Of misschien is dat typisch aan onze streek … Als we proberen de Meetjeslander te omschrijven dan komt nogal vaak het beeld naar boven van een ‘goestingdoener’: niet te veel blabla, we doen wat we zelf leuk vinden en we beginnen er gewoon aan. Daar komen dan echt wel heel leuke dingen uit voort die soms ook wel wat edgy zijn. Ik betwijfel of dat in een andere constellatie hetzelfde resultaat zou geven.”
Heb je tips voor collega’s die net beginnen?
Rebecca: “Er komt toch wel veel volharding kijken bij intergemeentelijke samenwerking. En behoorlijk wat flexibiliteit: je moet kunnen bewegen tussen alles door. Het blijft sowieso een struggle, maar dat is een tip die ze misschien niet willen horen (lacht). Mijn beste tip: veel ‘on the road’ zijn, met mensen in contact komen en proberen te voelen wat er onder de oppervlakte ligt. Dat lukt alleen maar door met een heel open blik in gesprek te gaan met mensen. De valkuil is dat je jezelf verliest in de vele mogelijkheden die naar boven komen. Dat zie ik ook bij sommige nieuwe collega’s: je rent al snel van de ene vergadering naar de andere. Ik merk dat bij mezelf ook: ik word nog altijd te snel enthousiast over nieuwe ideeën en ik kan moeilijk nee zeggen. (lacht)”
Mijn tip: veel ‘on the road’ zijn, met mensen in contact komen en proberen te voelen wat er onder de oppervlakte ligt.
Hoe beslis je welke projecten uit de zee van mogelijkheden een go krijgen?
Rebecca: “Intern hebben we een aantal criteria die we overlopen: om te beginnen moet je aftoetsen bij je netwerk of er een minimum aan draagvlak is, soms moet je dat doen op een breed niveau, soms kan dat door een paar mensen te bellen die je een stuk op weg kunnen helpen. Daarnaast moet je al een stuk in je achterhoofd hebben welke partners je bij het project kan betrekken. Verder moet je bekijken welke doorgroeimogelijkheden er zijn. Dat laatste is soms moeilijker. Misschien weet je dat er over een jaar een groot verhaal aankomt waarvoor dit project een opstapje kan zijn. Of er is net op dat moment een opportuniteit om extra subsidiemiddelen te verwerven.”
“Al die puzzelstukjes moeten samenvallen en ook niet onbelangrijk: jij en je collega’s moeten er zelf goesting in hebben, die interne drive vanuit je organisatie moet er zijn. Soms worden er dingen gesignaleerd, maar als dat op een zucht onthaald wordt, dan zit het buikgevoel niet juist.”
Jij en je collega’s moeten er zelf goesting in hebben, die interne drive vanuit je organisatie moet er zijn.
GE/LEERD
De UiTPAS haalde ons uit onze comfortzone. We probeerden 2 jaar om alle gemeenten mee te krijgen. Dat lukte niet. Op een bepaald moment wilden 2 gemeenten de stap zetten. We zijn moedig voortgegaan met the coalition of the willing. Ondertussen zitten we aan 6 gemeenten van de 9. Iedereen meteen meekrijgen, is net iets efficiënter.
GE/LUKT
Meetjeslandse Meesters
- Met Meetjeslandse Meesters zet COMEET samen met lokale partners de beeldende kunstenaars uit de regio in de kijker.
- Er was een activiteitenaanbod waarmee ze onder meer lieten zien hoe ‘oude’ kunst inspiratie geeft aan ‘nieuwe’ kunst en zo relevant blijft.
- In dit project heeft COMEET de regierol ten volle kunnen spelen door vanuit de ‘back office’ de juiste en vaak ook verrassende connecties te leggen tussen mensen, partners en organisaties.
- Het project heeft veel nieuwe mensen binnengeloodst in ons cultuurnetwerk.
In dit project heeft COMEET de regierol ten volle kunnen spelen.
Cultuur volgens Rebecca
Het is – voor mij – een deel van wie je bent. Helemaal in het verhaal van een goede roman duiken, meegevoerd worden door een concert of als je danst loskomen van je eigen dagelijkse zelf en een beetje een betere versie van jezelf worden. Ook ontroering, geraakt worden hoort daarbij. Zeker nu in coronatijden heb ik gemerkt hoe verarmd mijn leven aanvoelt zonder cultuur. Dat is misschien ook de valkuil van in de cultuursector te werken: het ongelofelijke voorrecht dat je door al die mooie dingen omringd bent en pas als het wegvalt, besef je hoe hard je het nodig hebt.
Daarnaast is cultuur ook: de kennis of inzichten over de maatschappij vanuit een ander perspectief bekijken, je hele wereldbeeld opentrekken.
En dan is er nog de extra dimensie om dat samen met vrienden of geliefden te beleven. Hoe ik daar nu verlang en dan weer te moeten bedenken: ho, weer een weekend waarin we niet naar het theater kunnen. Er is veel om naar uit te kijken als het weer mag …
COMEET is:
Cultuuroverleg Meetjesland, kortweg COMEET, bestaat sinds 2005. De intergemeentelijke cultuurdienst voor het Meetjesland werkt rond bibliotheken, erfgoed, lokaal cultuurbeleid en podia.
COMEET is het intergemeentelijk samenwerkingsverband rond cultuur tussen de gemeenten:
- Aalter
- Assenede
- Eeklo
- Evergem
- Kaprijke
- Lievegem
- Sint-Laureins
- Wachtebeke
- Zelzate
Dit interview werd afgenomen in december 2020.
Rebecca Van Rechem
Rebecca Van Rechem studeerde in een vorig leven af als historica in Leuven. Ze werkte een 10-tal jaar in het boekenvak als uitgever en heeft een zwak voor verhalen: in de geschiedenis, in de literatuur, zowel professioneel als privé een absolute veellezer.
Rebecca werkt een decennium bij COMEET: “Zeer uitdagend en zowat elke dag kan een verrassing in petto hebben; veel gewerkt, veel om trots op te zijn, veel moeilijke momenten overwonnen. Het is echt een voorrecht om zo constant met zoveel verschillende cultuurprojecten en mensen te mogen bezig zijn”
Rebecca is inwijkeling in het Meetjesland en woont nu zo’n 12 jaar in Zomergem, in het hart van de regio.
“Cultuur is ook: de kennis of inzichten over de maatschappij vanuit een ander perspectief bekijken, je hele wereldbeeld opentrekken.”
